Wat is de weg naar een ontspannen Nederland? Dat is de vraag die een nieuw stikstof rapport beantwoord. Het is opgesteld door stikstofexpert Jan-Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman met financiële steun van het Ministerie van Landbouw. In het rapport behandelen de auteurs hoe het oplossen van de stikstofproblematiek via een ruimtelijke benadering door het aanwijzen van aandachtsgebieden en integrale langetermijnoplossingen een hefboom kan zijn voor het aanpakken van andere grote opgave. Dit kan zo een nieuw perspectief opleveren voor het landelijk gebied.
Rapport ‘Naar een ontspannen Nederland’
In het rapport Ontspannen Nederland gaan ze uit van het halen van het doel dat alle sectoren 50% stikstofemissie moeten verminderen in 2035. Op korte termijn is het belangrijk dat Nederland niet verder op slot gaat. In het rapport is daarom in kaart gebracht waar de grootste stikstofwinst te behalen valt op korte termijn. Dat is 1) ammoniak -emissie reductie in de aandachtsgebieden; Gelderse Vallei en de Veluwe-enclave, 2) gerichte uitkoop van specifieke intensieve bedrijven (piekbelasters) op zandgronden en 3) extensivering van de landbouw in het Groene Hart.
Naast deze twee gebieden noemt het rapport nog 4 aandachtsgebieden waar de stikstof tijdbom tikt, maar met iets minder urgentie. Op lange termijn is de structurele aanpak nodig. De uitvoering hiervan moet gegarandeerd worden en niet onderhevig aan dagelijkse politieke beslommeringen, aldus het rapport. De auteurs schrijven over deze structurele aanpak: “Heldere kaders voor regio’s vormen het uitgangspunt waarbinnen de structurele aanpak via gebiedsprocessen kan worden ingevuld.”
Waarom aandachtsgebieden?
Het rapport komt niet veel later dan het stikstof plan dat is opgesteld door boeren en milieuclubs. De aanleiding? Nederland verkeert in een stikstofcrisis en er is geen tijd meer voor uitstel.
Het aanwijzen van de Gelderse Vallei en de Veluwe als aandachtsgebieden om als eerste aan te pakken komt voort uit de huidige status van de natuur in deze gebieden. Al eerder bespraken we dat de Veluwe stervende is. Te veel stikstof is schadelijk voor de natuur. In de eerste plaats zorgt vermesting ervoor dat soorten worden verdrukt door soorten die van stikstof houden. En ten tweede door verzuring van ammoniak uit omliggende landbouwgebieden. Belangrijke mineralen spoelen hierdoor weg waardoor planten niet de juiste voedingsstoffen kunnen opnemen. Het gevolg is dat de biodiversiteit sterk afneemt door deze natuurschade waarmee het ecosysteem verstoord raakt.
Het tegengaan van verzuring werkt alleen als er plaatselijk actie wordt ondernomen. Dit omdat ammoniak alleen neerslaat binnen enkele kilometers van de bron. Wil je de ecologische achteruitgang van de Veluwe te stoppen, dan moet je dus de uitstoot in de naastgelegen Gelderse Vallei sterk verlagen.
Boze boeren door stikstofrapport
Door het nieuwe rekenmodel in dit rapport, is het overzichtelijker waar de grootste stikstofuitstoot plaatsvindt en neerslaat. Hierdoor kan er doelgerichter actie worden ondernomen waardoor minder boeren genoodzaakt worden om hun emissies omlaag te brengen. Desalniettemin, benoemt NU.nl dat de boeren ‘woedend’ zijn. Actiebeweging Farmers Defence Force biedt geen steun aan deze ‘verregaande plannen’ en heeft een demonstratie aangekondigd op het Malieveld in Den Haag.
Echter noemt het rapport ook een toekomstperspectief voor de boeren, namelijk natuur- of landschapinclusieve kringlooplandbouw. Hierbij wordt benoemd dat het essentieel is om te onderzoeken hoe de productieafname kan worden gefinancierd. En hoe de landbouw ook toekomstig economisch perspectief heeft met sociaal-maatschappelijke meerwaarde. Boeren zijn tenslotte essentieel voor zowel de productie van ons voedsel als het onderhoud van ons landschap en de biodiversiteit.
Boeren zouden dit rapport ook eigenlijk niet moeten zien als een aanval op de agrarische sector. Eerder als het bieden van kansen om op een innovatieve wijze de landbouw voort te kunnen zetten. Waarbij ze ook bijdragen aan het herstel van de Nederlandse flora en fauna.
Stikstofruimte voor de bouw
Door het nemen van deze maatregelen op korte termijn, wordt er voor de komende jaren voldoende stikstof ruimte gecreëerd voor economische ontwikkeling zodat het afgeven van vergunningen weer mogelijk is. Het voorgestelde plan geeft dus kansen voor de bouw! Zo komt er door het verminderen van de emissies van de melkveehouderij stikstofruimte vrij voor al geplande woningbouw in de Randstad.
Als er nu geen harde maatregelen komen, wordt de bouw wellicht weer stilgelegd wegens falend beleid. Toen in mei 2019 de Raad van State bepaalde dat Nederland niet voldoende deed om natuurschade te voorkomen, werd de bouw stilgelegd.
Ondanks dat vorig jaar de stikstofberekeningen van het RIVM voldoende waren, werd het RIVM geadviseerd om meer actie te ondernemen om onzekerheden weg te nemen. Daarom stelt het RIVM meer meetpunten op om stikstof in het milieu beter te monitoren.
Het verkrijgen van meer data, en het uitkomen van dit en eerdere rapporten zou de overheid toch genoeg informatie moeten geven om nu echt actie te ondernemen. In ieder geval kan het aanpakken van de stikstofcrisis met dit plan hefboom zijn voor het halen van andere doelen. En daar zijn wij dan weer blij mee voor de bouw!
