We zagen het alweer aankomen. De volgende blunder binnen de stikstofcrisis van de overheid is een feit. Na de afschaffing van de gedeeltelijke vrijstelling voor de bouwfase op 2 november 2022, is het nu de bouwsector die extra hard de dupe is in de stikstofcrisis.
De bouw stoot minder dan 2% van de stoffen uit die stikstofdepositie veroorzaken in de Nederlandse natuur. Het is echter alsnog problematisch omdat we al 50-60 jaar een stikstofprobleem hebben zonder gedegen aanpak vanuit Den Haag. In 1970 was het Wim Kan die al riep: ‘Het is niet meer tot de dood ons scheidt, maar tot de schijt ons doodt.’
De stikstofcrisis in het kort
Ondertussen weet heel Nederland wel ongeveer hoe stikstof werkt. 78% van onze atmosfeer bestaat uit normale stikstofverbinding N2, welke niet bijdraagt aan ons probleem. Deze stikstof zorgt er onder andere voor dat onze lucht blauw is.
Het zijn andere bronnen stikstofuitstoot die bijdragen aan ons stikstofprobleem. De belangrijkste twee zijn stikstofoxides (NOx) uit de verbranding van fossiele brandstoffen zoals kolen, diesel, en benzine; en ammoniakverbindingen (NHx) wat vooral voortkomt uit het mengsel van uitwerpselen en urine van vee wat dicht op elkaar in stallen leeft.
De Nederlandse natuur (of het schijntje wat er van over is) bestaat uit nutriëntenarme bodems. De stikstofoxides en ammoniakverbindingen slaan, na hun uitstoot uit de bron, neer op de grond door weer en wind. De stikstof uit de verbindingen reageren met de bodem en vormt het nutriënt N, een van de drie nutriënten uit Pokon (P staat voor fosfor, K voor kalium, en de N voor stikstof).
Nederlandse beschermde Natuurgebieden zijn afhankelijk van nutriëntenarme bodems. Door de stikstofemissies worden deze gevoed door een hevige hoeveelheid stikstof. En daarnaast is er een disbalans in de bodem, omdat P en K achterblijven. Planten en dieren, zoals eikenbomen en meesjes, in deze gebieden zijn zeer hard de dupe.
Oplossing voor de stikstofcrisis
De stikstofcrisis bestaat dus al 50-60 jaar, van een crisis kunnen we dus niet echt spreken. Het kan beter een consequent disfunctioneren van de overheid genoemd worden. De enige reden waarom het nu een crisis is geworden komt door de Natura 2000 afspraken die in de Europese Unie zijn gemaakt.
Dit zijn juridische afspraken die EU-landen wettelijk verplicht om de kenmerkende natuur in stand te houden. Hierdoor is er een juridisch kader ontstaan waaraan vergunningen getoetst moeten worden. En in Nederland is voor alles een vergunning nodig.
Het toetsen van de stikstofemissie uit een bouwplaats gebeurd middels een AERIUS berekening. Hierin wordt een soort digitale kopie van de bouwplaats gemaakt in de AERIUS calculator, op de exacte locatie waar de bouwplaats zich in het echt ook bevindt.
In AERIUS modelleren we wat er aan activiteiten en emissies tijdens de bouw gaan plaatsvinden door bijvoorbeeld mobiele werktuigen. Hierdoor wordt duidelijk of er een risico is op een verdere toename van stikstof in omliggende Natura 2000-gebieden.
De oplossing voor onze stikstofcrisis is theoretisch gezien vrij simpel. Stikstof slaat vrij dicht bij de bronnen weer neer. In Nederland moet het dus lukken om de stikstofuitstoot te verminderen. Zoals Remkes in zijn rapporten heeft beschreven ‘Niet alles kan’ en ‘Wat wel kan’ moeten er per sector flinke plannen gemaakt worden om over de hele breedte de stikstof te verminderen.
Emissieloos bouwen met TNO
Ook Hedgehog Company draagt met expertise en uren bij aan oplossingen om de stikstofemissies in Nederland te verminderen. De inzichten uit de vele stikstofadvies-trajecten en de achtergrondkennis van stikstof en duurzaam bouwen worden ingezet in het TNO-programma ‘Emissieloos bouwen’. Tevens hebben we een handreiking geschreven voor de provincie Noord-Holland: ‘Handreiking stikstofvrije woningbouw’.
In samenwerking met enkele partners in het TNO-programma zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd. Vooral The Natural Pavilion op de Floriade was een voorbeeld voor meerdere emissiearme en emissieloze vernieuwingen in de bouw. Het voordeel aan emissieloos bouwen is dat niet alleen de stikstof vermindert, maar ook CO2-emissies dalen.
Hier is door Hedgehog Company onderzoek uitgevoerd naar de emissies en milieu-impact van verschillende innovatieve heipalen en heitechnieken, ook is de milieu-impact onderzocht van verschillende biobased wanden. Biobased materialen zijn lichter en makkelijker bewerkbaar in vergelijking met beton en staal. Hierdoor heb je op locatie minder zware machines nodig en dus minder emissie.
Daarnaast doen we met enkele partners onderzoek naar reductie van stikstof en milieu-impact door industrialisering en digitalisering van de bouw. Door veel werk naar de fabriek te verplaatsen, kun je veel tijd en dus stikstof (en CO2!) uitstoot besparen op de bouwplaats. In de fabriek kan efficiënter gewerkt worden, en op de bouwplaats hoef je dan alleen nog grote, prefab modules de monteren. Ook hier was de the Natural Pavilion een voorbeeld van: door modules uit de fabriek op de bouwplaats in elkaar te hijsen.
Kortom, alle sectoren moeten door met innoveren. En de stikstofcrisis is geen op zichzelf staand probleem, maar eerder een van de vele symptomen veroorzaakt door de verloren relatie tussen mens en onze planeet.
